|
Τσοπάνηδες
1. Προβαταραίοι: ήταν αυτοί που φιλάνε τα πρόβατα .
2. Γιδάρηδες η γιδαραίους: αυτούς που φιλάνε τα γίδια.
3. Βαλμάδες: αυτοί που φιλάνε και βόσκουν τα άλογα ,τις φοράδες , τα μουλάρια, και τα γαϊδούρια.
Οι προβαταραίοι
1. Αρνάριδες: είναι αυτοί που βόσκουν τα μικρά αρσενικά(σερκά), και θηλυκά αρνιά (αρνάδες), όταν αποκοπούν από τις μάνες τους λέγονται, σουγκάρια.
2. Ζυγουριάριδες ή ζυγουργιαρέοι: είναι αυτοί που φιλάνε τις μεγαλύτερες αρνάδες, τις ζυγούρες ή τα ζυγούρια ,τις ζυγουρομπλιόρες ή ζυγουρομπλιόργια, τα πρόβατα που ήταν γεννημένα από τον προηγούμενο χειμώνα.
3. Γκαστριάριάρηδες ή γαλάρηδες ή γαλαριάρηδες : αυτοί που βοσκούν τις μπλιόρες πρατίνες, τις γκαστρωμένες η αυτές που έχουν γεννήσει και φέρνουν γάλα ,τις γαλαρομπλιόρες ή γαλαργιες πρατίνες ή γαλάρια πρότα, επίσης αυτοί προσέχουν και τα αρνιά όταν αποκοπούν.
4. Στερφάριδες ή στερφαραίους: αυτοί που προσέχουν όλα τα πρόβατα που δεν γενούνε, τα στέρφα , τις στέρφες πρατίνες.
5. Κριαράδες ή κριάρηδες: αυτοί που βόσκουν τα κριάρια.
Σε κάθε κοπάδι οι ποιο διαλεχτοί τσοπάνηδες ήταν οι γαλαριάρηδες και οι γκαστριάριδες.
Οι γιδάρηδες
1. Βετουλιάριδες:αυτοί που βοσκούν τα κατσίκια που γεννήθηκαν τον περασμένο χρόνο, τα βετούλια, αυτοί επίσης πηγαίνουν και τα κατσικάκια για βοσκή μόλις αποκοπούν από την μάνα τους.
2. Τραγιάρηδες ή γιδάρηδες: αυτοί που έχουν τις στέρφες γίδες, τις στερφόγιδες, και τα τραγιά.
3. Κατσικάριδες: αυτοί βόσκουν τις γκαστρωμένες γίδες, τις μπλιόρες και αργότερα τις γαλάριες , τις κατσικάδες.
Οι βετουλιάριδες και οι τραγιάρηδες βόσκουν όλα μαζί τα στέρφας γίδια σε ένα κοπάδι. Σε αυτό βάζουν αργότερα και τα βετούλια. Έτσι όσοι Σαρακατσαναίοι έχουν μεγάλο κοπάδι με γίδια ,σχηματίζουν πάντα δύο κοπάδια, ένα για τα στέρφα κι ένα για γαλάρια.
Για τον έξυπνο και έμπειρο τσοπάνο που μπορούσε με μία ματιά να ξεχωρίσει το κοπάδι ,αν λείπει κάποιο πρόβατο, ην υπάρχει κάποια αρρώστια ,έλεγαν ότι αυτός έχει ((γνώρο))
Πρόβατα και γίδια
Πράματα λέγανε οι Σαρακατσαναίοι όλα τα ζωντανά τους ,γιδοπρόβατα, και αλογομούλαρα. Οι Σαρακατσαναίοι της Ηπείρου πράματα λέγανε μονο τα αλογα και τα μουλάρια, άλλοι πάλι Σαρακατσαναίοι της Ηπείρου πράματα λέγανε τα άλογα τα μουλάρια και τα γαϊδούρια.
Οι Σαρακατσαναίοι ξεχωρίζανε τα πρόβατα από :τα κέρατα, τ' αυτιά, το χρώμα των ματιών, τα βυζιά , την ουρά, το τρίχωμα, την ηλικία , το γένος κλπ.
Τα πρόβατα διακρίνονται, από τον γενικό χρωματισμό που έχει το μαλλί τους, σε:μαύρα λάγια, άσπρα φλώρα, και παρδαλά, όσων τα μούτρα είναι ασπρόμαυρα.
Τα χώριζαν σε δύο μεγάλα μπουλούκια . Ένα μπουλούκι ήταν τα φλώρα και άλλο μπουλούκι ήταν τα λάγια.
Τα λάγια διακρίνονται σε :
1. Γρίβα ,όταν το χρώμα τους είναι σταχτί σκούρο.
2. Μουράτα, όταν είναι κατάμαυρα.
3. Μπάλια, όταν έχει άσπρο στην κορυφή του κεφαλιού.
4. Ασπρονόρκα, όταν είναι κατάμαυρα με άσπρη την άκρη της ουράς.
5. Καλιγούσα, όταν τα πόδια της είναι άσπρα.
6. Μπασούρα ή μπασούρκο όταν έχει άσπρο κεφάλι και άσπρη ουρά η μαύρες βούλες στον λαιμό.
Τα φλώρα λάγια διακρίνονται σε :
1. Βάκρα, όταν η πρατίνα έχει μαύρο μούτρο και μαύρα πόδια.
2. Καραμπάσκου, όταν έχει χοντρές μαύρες γραμμές στο πρόσωπο.
3. Κάλισα ή κάλισου, όταν έχει λεπτές αλλά έντονες γραμμές στο πρόσωπο. Αυτές τις γραμμές τις έχουν για τις ομορφότερες.
4. Καραμάνα, όταν έχει άσπρο πρόσωπο και μαύρες γραμμές γύρο από τα μάτια.
5. Μπέλα, όταν έχει άσπρο πρόσωπο.
6. Κάτσινη, όταν έχει πρόσωπο κόκκινο η ξανθοκίτρινο.
7. Κοκκινομάτα, όταν η τρίχα γύρο από τα μάτια είναι κόκκινη.
8. Μπούτσικα, όταν έχει πρόσωπο κόκκινο ,τα πόδια και την άκρη της ουράς.
9. Μπούκα, όταν έχει πρόσωπο κόκκινο.
Οι λάγιες φλόρες πρατίνες ονομάζονται και:
1. Μαλάτες, όταν έχουν μακριά μαλλιά.
2. Ρούντες , όταν έχουν κοντά και πυκνά μαλλιά.
3. Μαρμάρες ,όταν δεν γενούνε.
4. Καλαμοβύζες, όταν έχουν μικρά βυζιά.
5. Κρούτες, όταν έχουν κέρατα.
6. Σκουλαρικάτες, όταν έχουν σκουλαρίκια στον λαιμό.
Τα γίδια
Από το τρίχωμα χωρίζονται τα γίδια σε:
1. Γκόρμπα, ολόμαυρη.
2. Κανούτα, γκρίζα ανοιχτή.
3. Μούργκα, γκρίζα σκούρα.
4. Φλώρα, ασπρόγριζα.
5. Γκέσα, όταν έχει μαύρες ή άσπρες γραμμές στο πρόσωπο της ενώ το τρίχωμα στο σώμα της είναι άλλοτε μαύρο και άλλοτε γκρίζο , έτσι έχουμε την γκέσα κανούτα ή γκεσα-γκόρμπα.
6. Φλωροκανούτα, όταν έχει ανάκατες άσπρες και γκρίζες τρίχες.
7. Μπαρτζα, όταν έχει την κοιλιά και το πρόσωπο καφεκόκκινο.
8. Ρούσα , όταν έχει καστανόξανθο τρίχωμα και άσπρο πρόσωπο.
9. Μπούκα , όταν έχει καθεκόκκινο μούτρο.
Τα γίδια διαχωρίζονται και από τα κερατά τους.
1. Σουτος, σούτα, σιούτο, όταν δεν έχει κέρατα.
2. Κουτσοκέρα, όταν έχει σπασμένο ένα κέρατο.
3. Ορθοκέρα , όταν τα κέρατά της είναι όρθια.
4. Πισοκέρα, όταν τα κέρατά της κλείνουν προς τα πίσω.
5. Στριφτοκέρα, όταν τα κέρατά της είναι σαν μπούκλες.