|
Σκοπός αυτής της εισήγησης είναι να διερευνηθεί σε ένα γενικό πλαίσιο η σχέση των Σαρακατσάνων με το θρησκευτικό αίσθημα τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα. Αρχικά καλό θα ήταν να αποσαφηνίσουν οι βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζεται η εν λόγο εισήγηση.
Πρώτα απ' όλα λόγο της γεωγραφικής θέσης στην οποία δραστηριοποιούνται οι σαρακατσάνικες κοινότητες η κυρίαρχη θρησκεία είναι η πιστή στο ορθόδοξο ανατολικό δόγμα. Δεν είναι γνωστές ομάδες Σαρακατσάνων που να μην είναι χριστιανοί ορθόδοξοι. Ως εκ τούτου καθ' όλη τη διάρκεια αυτής της παρουσίασης ο όρος θρησκεία θα αναφέρεται στην ορθοδοξία.
Στη συνέχεια πρέπει να σημειωθεί ότι ο νομαδικός τρόπος ζωής των Σαρακατσάνων του παρελθόντος δεν ευνοούσε τη δημιουργία εκκλησιών. Σε καμία περίπτωση η πρακτική αυτή δεν πρέπει να θεωρηθεί ως απομάκρυνση από τη θρησκεία. Εξάλλου όπως είναι γνωστό ο συγκεκριμένος τρόπος ζωής δεν ευνοούσε καν τη κατασκευή μονίμων οικισμών πολύ περισσότερο ναών. Οι Σαρακατσάνοι μετακινούμενοι από περιοχή σε περιοχή δεν αφήναν πίσω τους υλικά κατάλοιπα. Η σχέση τους ωστόσο με τον εκάστοτε τόπο ήταν και παραμένει ουσιαστική, όπως και η σχέση τους με την θρησκεία.
Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα δεδομένα που απαρτίζουν την εν λόγο εργασία απηχούν το γενικό αίσθημα και την συντριπτική πλειονότητα των Σαρακατσάνων. Σίγουρα μια πιο ενδελεχή έρευνα θα μπορούσε να αναδείξει περισσότερες πτυχές και περιπτώσεις που για λόγους οικονομίας δεν συμπεριλαμβάνονται στην σημερινή εισήγηση.
Ας προσπαθήσουμε τώρα να ρίξουμε μια ματιά στη σχέση που είχαν αναπτύξει οι Σαρακατσάνοι του παρελθόντος με την θρησκεία. Κρίθηκε συνετό να μη γίνει διαχωρισμός ανάμεσα σε νέους και μεγαλύτερους καθώς λόγο της φύσης της συγκεκριμένης κοινωνίας αλλά και των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών που επικρατούσαν στον ελλαδικό χώρο οι νέοι δεν παρουσίαζαν έντονες διαφοροποιήσεις στον τρόπο άσκησης της θρησκευτικής πίστης γι' αυτό και δεν προκρίθηκε η επιλογή να εξεταστούν ως διαφορετική πληθυσμιακή ομάδα.
Αν και όπως προαναφέρθηκε στις σαρακατσάνικες κοινότητες δεν υπήρχαν ναοί και κατά συνέπεια και ιερείς αναπτύχθηκε σε αυτές μια πολύ έντονη θρησκευτικότητα. Πρώτα απ' όλα οι μετακινήσεις αλλά και οι κοινωνικές εκδηλώσεις είχαν ως σημείο αναφοράς σημαντικές θρησκευτικές γιορτές. Οι γιορτές των αγίων Γεωργίου και Δημητρίου κατείχαν εξέχουσα θέση στο σαρακατσάνικο ημερολόγιο κυρίως γιατί συνδέονταν με την αλλαγή τόπου εγκατάστασης. Ειδικά ο Άγιος Γεώργιος θεωρούνταν πολύ σημαντικός άγιος και γι' αυτό την ημέρα της εορτής του οι Σαρακατσάνοι συνήθιζαν να σφάζουν ένα από τα αρνιά τους προς τιμή του. Παρενθετικά να σημειώσουμε ότι και αν οι Σαρακατσάνοι ήταν κτηνοτρόφοι δεν έσφαζαν συχνά κάποιο από τα ζώα τους. Ακόμη οι περισσότεροι γάμοι γινόταν στην γιορτή του Προφήτη Ηλία καθώς στα βουνά που κατοικούσαν υπήρχαν πολλά τέτοια ξωκλήσια. Επίσης δεν πρέπει να θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός ότι μεγάλη πλειονότητα των σαρακατσάνικων κοινοτήτων είχε ως προστάτη άγιο κάποιον που η γιορτή του τιμάται από την ορθοδοξία τους καλοκαιρινούς μήνες. Εκτός από την γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Προφήτη Ηλία πολύ διαδεδομένες ήταν οι γιορτές της αγίας Παρασκευής και της αγίας Κυριακής.
Μαρία Βούλγαρη
Εισήγηση στην 4η Συνδιάσκεψη Σαρακατσάνικης Νεολαίας Ελλάδος και Διασποράς