Κώστας Ντίνας Καθηγητής Γλωσσολογίας Ελληνικής Γλώσσας και Διδακτικής της

Με εντυπωσιακή συμμετοχή συλλόγων Σαρακατσαναίων απανταχού της Ελλάδας, της Ομοσπονδίας Σαρακατσαναίων της Βουλγαρίας και του συλλόγου «Χελιδόνι» των Σκοπίων αλλά και πολλών εθελοντών συνεργατών ολοκληρώθηκε η συλλογή των Σαρακατσάνικων Επωνύμων, έργο που είχαμε ανακοινώσει στο Οργανωτικό συνέδριο της Ομοσπονδίας Σαρακατσάνικων Συλλόγων, πριν δυο χρόνια. 

Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω όλους όσοι με προθυμία και ενθουσιασμό ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Ομοσπονδίας και του προέδρου της, Γιώργου Μουτσιάνα, και συντονίστηκαν στις οδηγίες και προτροπές του εμψυχωτή όλης αυτής της προσπάθειας, Αχιλλέα Τιμπλαλέξη. Είναι πολύ ευχάριστο ―και όχι πάντα αυτονόητο― για έναν ερευνητή να έχει τέτοιους συνεργάτες, που αντιλαμβάνονται τη σημασία της έρευνας και στρατεύονται ολόψυχα στην υλοποίησή της υπηρετώντας έναν πράγματι σημαντικό στόχο: να μη λείψει κανένα σαρακατσάνικο επώνυμο από τη συλλογή αυτή. 

Η συγκέντρωση του υλικού αποτελεί την πρώτη φάση της μεγάλης έρευνας για τα σαρακατσάνικα επώνυμα. Θα ακολουθήσουν η επαλήθευση ότι τα επώνυμα που συγκεντρώθηκαν καλύπτουν όλες τις περιοχές όπου βρίσκονται διάσπαρτοι οι Σαρακατσαναίοι, πολλαπλές διασταυρώσεις, για να αποκλειστούν διπλοεγγραφές, και, τέλος, η επεξεργασία του υλικού. Από αυτήν θα προκύψουν και έντυπη έκδοση των αποτελεσμάτων αλλά και διαδικτυακή-διαδραστική απεικόνιση των επωνύμων και των περιοχών διασποράς των Σαρακατσαναίων.

Όλα αυτά θα αποτελέσουν κατάθεση και για μια πολυεπιστημονική επεξεργασία και από άλλους ειδικούς επιστήμονες, από τον μόχθο των οποίων θα προκύψουν ιστορικά, δημογραφικά, κοινωνιολογικά και άλλου είδους συμπεράσματα. Τα επώνυμα είναι η ζωντανή παρακαταθήκη της γλώσσας, αλλά και της ιστορίας, της λαογραφίας, των ηθών και εθίμων ενός έθνους. Αποτελούν τον σύνδεσμο των συγγενών μελών ενός γένους, τα οποία έχουν μεταξύ τους δεσμούς αίματος και ανάγουν την καταγωγή τους σε έναν κοινό γενάρχη. Με τη μελέτη τους επομένως οι διάφοροι ερευνητές μπορούν να οδηγηθούν σε πολλά και ασφαλή συμπεράσματα: να ανιχνεύσουν και να συγκρίνουν τις πολιτιστικές περιπέτειες των Σαρακατσαναίων  να καταγράψουν την εθιμική παράδοση, τη θρησκευτική πίστη, τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες, τον λαϊκό πολιτισμό, τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες· επίσης μπορούν να προσεγγίσουν με ασφαλή τρόπο τη γνώση των πληθυσμιακών μεταβολών, εποικήσεων, μεταναστεύσεων και να εντοπίσουν τον συγχρωτισμό και την επικοινωνία του συγκεκριμένου πληθυσμού με άλλους καθώς και τις επιδράσεις που ανταλλάχθηκαν. 

Τα ονόματα ζουν τη δική τους ζωή και μας μεταφέρουν ένα μήνυμα, άλλοτε φανερό, άλλοτε λίγο διαφοροποιημένο, άλλοτε πεισματικά κρυμμένο σε βαθμό που το όνομα να φαίνεται πως δεν έχει καμιά σημασία ―πράγμα που όμως δε συμβαίνει. Μένει σε μας, χρησιμοποιώντας κάθε δυνατή πληροφορία (ιστορική, γλωσσική, πραγματολογική), να ανιχνεύσουμε το μήνυμα που μεταφέρουν και να το χρησιμοποιήσουμε για την καλύτερη κατανόηση της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Το γοητευτικό αυτό ταξίδι συνεχίζεται…

Κώστας Δ Ντίνας

Καθηγητής Γλωσσολογίας

Ελληνικής Γλώσσας και Διδακτικής της